Przesunięcie towarów pomiędzy przedsiębiorstwami małżonków podlega VAT

Przesunięcie towarów pomiędzy przedsiębiorstwami małżonków podlega VAT

ORZECZENIE

Fakt, iż przekazanie maszyn pomiędzy małżonkami następuje nieodpłatnie, nie przesądza o braku opodatkowania tej czynności podatkiem od towarów i usług (VAT). Na takim stanowisku stanął Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując, że nie ma tu decydującego znaczenia istnienie wspólności majątkowej małżeńskiej, jeżeli każdy z małżonków prowadzi odrębnie samodzielną działalność gospodarczą.

Czynność stanowiąca dostawę towarów w rozumieniu VAT

Przedmiotem sporu było nieodpłatne przekazanie maszyn rolniczych. Dokonała tego żona, likwidując prowadzoną działalność gospodarczą. Składniki majątku trwałego, wcześniej wykorzystywane w jej przedsiębiorstwie, zostały przekazane mężowi, który prowadził odrębną firmę.

Organ podatkowy uznał, iż czynność ta stanowiła odpłatną dostawę towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Organ wskazał, że podatniczce przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu tych środków trwałych, wobec czego wydał decyzję określającą należny podatek VAT od nieodpłatnego przekazania środków trwałych, który podatniczka uiściła.

Po zapłacie podatku wystąpiła ona o jego zwrot, argumentując, że nie doszło do żadnej czynności podlegającej opodatkowaniu. Twierdziła, iż z uwagi na wspólność majątkową oboje małżonkowie pozostają właścicielami przekazanych maszyn, więc nie nastąpiło przeniesienie prawa do dysponowania nimi jak właściciel.

Organy podatkowe nie przyjęły tej argumentacji. Wskazały, że mimo wspólności majątkowej doszło do przekazania towarów pomiędzy dwoma odrębnymi podatnikami VAT. Każdy z małżonków, prowadząc działalność gospodarczą, posiada status samodzielnego podatnika. Tym samym spełnione zostały przesłanki z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT i czynność ta podlegała opodatkowaniu.

Nie stanowi dostawy towaru?

Z taką oceną nie zgodził się jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie (sygn. akt I SA/Ol 196/22). Uznał, że przekazanie składników majątkowych pomiędzy małżonkami objętymi wspólnością majątkową nie jest dostawą, ponieważ oboje pozostają współwłaścicielami wszystkich składników majątku. Sąd podkreślił, że nie można mówić o dwóch niezależnych podmiotach, z których jeden dokonuje dostawy, a drugi ją nabywa, bowiem małżonkowie mają wspólne prawo własności do całego majątku, w tym do poszczególnych jego składników.

Małżonkowie jako niezależni podatnicy VAT

NSA nie podzielił tego stanowiska i uchylił orzeczenie WSA. Powołał się przy tym na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2 marca 2022 r. (sprawa C-697/20), w którym stwierdzono, że małżonkowie prowadzący odrębną działalność gospodarczą mogą być niezależnymi podatnikami VAT, nawet jeśli działają w ramach jednego gospodarstwa rolnego.

W sytuacji, gdy każdy z małżonków wykonuje działalność gospodarczą na własny rachunek, to mimo wspólności majątkowej stanowią oni odrębne podmioty podatku. W konsekwencji czynność przeniesienia towarów pomiędzy nimi spełnia definicję dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o VAT.

Fakt prowadzenia odrębnych przedsiębiorstw przez małżonków przesądza o tym, iż przesunięcie składników majątku nie może być traktowane jako czynność neutralna podatkowo.

Kiedy małżonkowie stanowią jednego podatnika VAT

Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 3 kwietnia 2025 r. (sprawa C-213/24) wskazał jednak, że w szczególnych przypadkach małżonkowie mogą być uznani za jednego podatnika, jeśli łączy ich wspólność majątkowa, a transakcja jest wspólna i oboje ponoszą ryzyko gospodarcze.

Sprawa dotyczyła małżonków, którzy sprzedawali nieruchomość należącą do majątku wspólnego, przy czym korzystali z pośrednika w celu znalezienia nabywcy, który jako pełnomocnik podejmował aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując w celu tej sprzedaży środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców lub usługodawców w rozumieniu tego przepisu.

Trybunał zaznaczył, że przepisy Dyrektywy VAT nie stoją na przeszkodzie uznaniu za podatnika prowadzącego samodzielnie działalność gospodarczą wspólności ustawowej istniejącej między małżonkami będącymi współwłaścicielami, jeżeli małżonkowie ci jawią się względem osób trzecich jako dokonujący razem stanowiącej działalność gospodarczą transakcji sprzedaży gruntów należących do tej wspólności, a rzeczona wspólność ponosi ryzyko gospodarcze związane z wykonywaniem tej działalności.

Powyższy wyrok dopuszcza zatem uznanie za podatnika podatku VAT małżeństwa w ustroju wspólności majątkowej. Jest to o tyle istotne, że aktualne brzmienie art. 15 ust. 1 ustawy o VAT nie wymienia małżeństwa jako podatnika podatku VAT.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 października 2025 r.
sygn. akt I FSK 1120/22