Deweloper ma prawo zaliczyć do kosztów kary umowne za nieterminowe wykonanie usług
ORZECZENIE
Kary umowne naliczane za zwłokę w wykonaniu usług lub dostawie towarów mogą stanowić koszt uzyskania przychodu, o ile opóźnienie nie jest zawinione przez podatnika oraz spełnia przesłanki określone w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT – uznał Naczelny Sąd Administracyjny. To kolejne orzeczenie korzystne dla przedsiębiorców w podobnych sprawach.
Od dłuższego czasu sądy administracyjne stoją na stanowisku, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, który uniemożliwia zaliczenie określonych kar umownych i odszkodowań do kosztów podatkowych, stanowi wyjątek od zasady ogólnej wskazanej w art. 15 ust. 1 tej ustawy. Z tego względu należy interpretować go w sposób ścisły. Potwierdzają to między innymi wyroki z 23 listopada 2022 r. (II FSK 700/20), 19 grudnia 2024 r. (II FSK 409/22) oraz z 6 maja 2025 r. (II FSK 1012/22).
Organy podatkowe w dalszym ciągu prezentują jednak odmienną szeroką interpretację, uznając, że w zasadzie każda kara nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.
Kary z tytułu opóźnień w przekazaniu mieszkań
Sprawa, którą rozpoznawał NSA, dotyczyła dewelopera, który zawarł umowę z generalnym wykonawcą dotyczącą realizacji inwestycji mieszkaniowej. Wykonawca nie zakończył robót w terminie, w wyniku czego deweloper nie był w stanie wywiązać się ze zobowiązań wobec klientów, którzy zaczęli naliczać kary umowne za opóźnienie w oddaniu mieszkań.
Podatnik argumentował, że takie kary mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, ponieważ nie mieszczą się w katalogu wyłączeń określonym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Przepis ten dotyczy wyłącznie kar umownych i odszkodowań z tytułu:
- wad towarów dostarczonych lub wykonanych robót i usług,
- zwłoki w dostarczeniu towarów wolnych od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
W opinii dewelopera, skoro ustawodawca nie wymienił w tym przepisie kar za nieterminową realizację zobowiązań, które nie wynikają z winy podatnika, to nie mogą one podlegać wyłączeniu z kosztów. Podkreślał przy tym, że wypłacane przez niego kary mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz służą zachowaniu źródła przychodów, a więc spełniają przesłanki z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się z tą interpretacją. Utrzymywał, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT odnosi się do wszystkich kar umownych i odszkodowań, które powstały w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania – niezależnie od przyczyny. W jego ocenie, nawet jeśli opóźnienie nie wynikało z winy dewelopera, to kara z tego tytułu nie może zostać uznana za koszt podatkowy.
Kary mogą stanowić koszt podatkowy
Sądy administracyjne w tej sprawie stanęły po stronie podatnika. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (I SA/Wr 292/24) orzekł, że kary umowne związane z nieterminowym wykonaniem usług lub dostaw, nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, a zatem mogą być uznane za koszty uzyskania przychodu – pod warunkiem, że spełniają ogólne kryteria wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.
Taką samą interpretację przyjął Naczelny Sąd Administracyjny. Wskazał, że kary naliczane za opóźnienia, których podatnik nie zawinił, nie są tożsame z karami za wady czy zwłokę w dostarczeniu towarów wolnych od wad lub w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Oznacza to, że nie mogą być automatycznie wyłączone z kosztów podatkowych na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 października 2025 r.
sygn. akt II FSK 1655/24